“Antik bir öğretiye göre bütün insanlık tarihi, dört unsur içinden”, yani toprak, su, ateş ve havadan “geçen bir yolculuktan ibarettir” diyor Alman siyaset kuramcısı Carl Schmitt. İnsanın kâinattaki yerine dair kozmolojik bir sorudan yola çıkıyor ve tarihi, “kara varlığı” olma kaderi karşısında, denizler üzerinde hâkimiyet kurma mücadelelerine referansla yeniden yazıp yorumluyor. Schmitt, Peloponnes Savaşından İnebahtı’ya, Büyük İskender’den 16. ve 17. yüzyılda korsanlar halkına dönüşen İngilizlere ve elbette kolonyal mücadelelerle dünya savaşlarına uzanan, deniz odaklı jeopolitik bir dünya tarihi okuması sunuyor. Yalnızca tarihin değil, felsefenin de araçlarını kullanıyor Schmitt. Mekân kavramının dönüşümüne çağının ötesinden bakıyor ve insanın mekânsal geleceğine dair derin sorular soruyor. Bir gezegen olarak yerküremizin nomosunun Kara ve Deniz mücadelesini aşabilecek yeni ölçülere, daha öte mücadele alanlarına doğru genişleme olanaklarına kafa yoruyor. Kara ve Deniz, alt başlığında belirtildiği gibi, bir dünya tarihi incelemesi.

Ne alıkoyuyor bizi karşımızdakinin gözünü çıkartmaktan? sorusuyla açılıyor Kişi ve Kutsal, nedir insanın insana kurtlaşmasına mâni? Neden kötülük değil de iyilik bekleriz ötekinden? Simone Weil’in Nazi işgaliyle darmadağın bir hâl alan ülkesi Fransa için açlık grevindeyken yazdığı bu kitap, 20. yüzyılın en sıradışı filozoflarından birinin çağının insanlarına son çağrısı. École normale supérieure’ün ilk doktoralı kadın felsefecilerinden biri olan Simone Weil, kitlelerin bireyi yutup sildiği ideolojiler çağında insanın ufalanamazlığının, aşılamazlığının, indirgenemezliğinin sözcülüğünü yapıyor. Giorgio Agamben’in önsözünde işaret ettiği üzere, Weil 21. yüzyıldaki okurlarına, yani bizlere çok şey söylüyor. Kapitalizmin dayattığı yabancılaşmayı duyumsamak için fabrikalarda çalışmaktan faşizmin yükselişine karşı İspanya İç Savaşında gönüllü askerliğe, felsefeyi dünyanın sorumluluğunu üstlenerek icra eden bir filozofun tarihe son notu karşınızda.

Demokrasi, düşünce ve ifade özgürlüğü, dinsel hoşgörü, bireysel ve kolektif haklar, ırk ve cinsiyet eşitliği gibi değerler, BM İnsan Hakları Beyannamesinden bu yana bütün dünyadaki siyasi ve hukuki repertuara girmiş bulunuyor. Oysa günümüzde anayasaları şekillendiren bu ilkeler bir zamanlar kabul edilmesi hayli güç, radikal fikirlerdi! Tarihin bir yerinde köklü bir “zihin devrimi”nin yaşandığını hatırlatan dünyaca ünlü felsefe tarihçisi Jonathan Israel, Radikal Aydınlanma ve Modern Demokrasinin Kökenleri: Zihin Devrimi adlı bu çalışmada “radikal Aydınlanma” diye bir kavramı bize hediye ediyor. Yazar, “radikal Aydınlanma”yı, “ılımlı Aydınlanma”dan ayrıştıran fikirlerin felsefi köklerini diller, kültürler, coğrafyalar arasında dolaşarak inceliyor. Jonathan Israel’in bu kışkırtıcı ve bilgi dolu çalışması, Voltaire, Diderot, d’Alembert ve Rousseau gibi Fransız Aydınlanmasının öncü figürleriyle yetinmeyip Spinoza, Smith, Paine, Kant gibi İngiliz, İskoç, Felemenk, Alman ve Amerikan Aydınlanmasına da yer veren, ezberleri bozan bir eser...